Expositie Klei

Steengoed

Ooit functioneerden gevelstenen – evenals uithangborden – als  'reclame' voor de handel of nering die in of door de bewoner van het pand werd uitgeoefend,  of ze verwezen naar de naam of de herkomst van de eigenaar of naar de stad waarmee de eigenaar bijvoorbeeld veel handel dreef. Maar ze deden, hoe dan ook, vooral goed dienst als adresaanduiding in een tijd dat men nog geen straatnaamborden of huisnummers kende.

Lang niet alle panden waren voorzien van zulke expliciete herkenningstekens. Het was dan ook een hele vooruitgang toen - tegen het einde van de 18e eeuw - het huisnummer werd ingevoerd. Op last van de Fransen (Napoleon) moest de bevolking geteld en geregistreerd worden. Om deze klus ietwat te vergemakkelijken werd een systeem van huisnummering bedacht en daar volgde vrijwel direct het aanbrengen van straatnaambordjes op.  Overigens heeft het tot ver in de 19e eeuw geduurd, voordat àlle straten voorzien waren van huisnummers en naambordjes.

Hoewel er een gemeentelijk gebod op handhaving van de geveltekens gold, werd er in de afgelopen decennia openlijk in gehandeld. Gevelstenen raakten soms op drift. Ze werden bij sloop van een pand opgeslagen, om later elders weer te worden ingemetseld.

Oude gevelstenen zijn schaars goed geworden, maar gelukkig verschijnen er weer nieuwe gevelstenen in het straatbeeld. Dat is bijvoorbeeld het geval bij het woonhuis aan de Passeerdersstraat 3, een rijksmonument in Amsterdam. Daar moet volgens het stadsarchief vroeger een gevelsteen hebben gezeten, maar die is in de loop van de vorige eeuw verwijderd, ontvreemd of gewoon teloorgegaan. Het is onduidelijk welke afbeelding er op die steen vermeld stond, Was het een vos, een vogel en wat had die afbeelding te maken met wie er ooit woonde of werkte?

De Amsterdamse keramiste Cécile ter Borgh, heeft - in opdracht van de bewoners - een nieuwe gevelsteen gemaakt.  Het is een prachtige steen geworden en zeker de moeite waard om in het echt te gaan bekijken.

Sempre Allegro (2015) - Gevelsteen gemaakt door Cécile ter Borgh in opdracht
van de familie Van der Veer voor het huis in de Passeerdersstraat 3 te Amsterdam.